Thảo luận tại hội trường về chủ trương đầu tư các Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, sáng 27/7, các đại biểu đánh giá kết quả xóa đói giảm nghèo là một trong những thành tựu nổi bật của thời kỳ đổi mới, góp phần tích cực phát triển kinh tế, đảm bảo tiến bộ công bằng xã hội. Tuy nhiên, các đại biểu cũng chỉ ra rằng, vẫn còn nhiều tồn tại hạn chế, như tốc độ giảm nghèo nhanh nhưng chưa bền vững; Tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo vẫn nằm trong nhóm cao nhất của cả nước; Một bộ phận các hộ đã thoát nghèo nhưng ở những nơi thường xuyên chịu tác động của thiên tai vẫn có nguy cơ tái nghèo cao; tỷ lệ hộ nghèo trong vùng đồng bào bào dân tộc thiểu số vẫn còn ở mức cao và thu nhập bình quân đầu người thấp.

Đổi mới tư duy về chủ trương giảm nghèo: giảm cho không, tăng cho vay ưu đãi

Cho rằng, trong chương trình mục tiêu quốc gia trình ra lần này đã khắc phục những tồn tại của 5 năm qua, như lúng túng trong xác định các tiêu chí, chỉ số, cách làm, đồng thời đặt ra những giải pháp để hướng tới việc miễn giảm nghèo đa chiều một cách thực chất hơn, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa, đoàn Đồng Tháp đề xuất, phải quan tâm hỗ trợ kinh tế hộ, nhóm hộ và coi đây là đòn bẩy cho công tác giảm nghèo. Đặc biệt,  cần đổi mới trong tư duy về chủ trương giảm nghèo theo hướng giảm cho không và tăng cho vay ưu đãi. Đó là Nhà nước chỉ hỗ trợ về cơ chế, chính sách, nguồn lực và hướng dẫn, còn bản thân người nghèo, hộ nghèo thì phải cố gắng vươn lên. Đặc biệt, các chính sách giảm nghèo phải khơi dậy được khát vọng và tạo ra động lực để cho những người nghèo mong muốn thoát nghèo.

Đại biểu đoàn Đồng Tháp cũng kiến nghị cần đổi mới trong quan điểm xây dựng chính sách giảm nghèo theo hướng đầu tư cho con người thực tế, bởi theo đại biểu, hiệu quả công tác giảm nghèo không thể chỉ dựa vào chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng mà điều quan trọng hơn, cốt lõi hơn đó chính là phải thiết kế được những chính sách mềm dựa trên nhu cầu của người dân và phải tập trung thay đổi chủ thể là người dân, đó là đầu tư cho sức khỏe, giáo dục, đào tạo nghề và sinh kế cho người dân.

Rà soát, bãi bỏ các chính sách hỗ trợ làm nảy sinh tư tưởng ỷ lại trông chờ

Đại biểu Nguyễn Thị Minh Trang, đoàn Vĩnh Long, cho rằng, trong điều kiện nguồn lực ngân sách có hạn, việc thực hiện chương trình trong bối cảnh mới sẽ phải đối diện với những khó khăn, thách thức và yêu cầu mới, nhất là khi áp dụng chuẩn nghèo mới thì tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo sẽ tăng lên đáng kể. Nhóm đối tượng yếu thế đã khó khăn sẽ càng khó khăn và khó tiến về phía trước hơn.

Đại biểu đề nghị Chính phủ và Bộ chủ quản quyết liệt chỉ đạo, rà soát, đánh giá tổng thể, dự báo cơ hội, thách thức đối với các chương trình mục tiêu quốc gia đã, đang chuẩn bị triển khai để tránh trùng lắp về nội dung, địa bàn, nguồn lực đầu tư và đối tượng thụ hưởng cụ thể của chương trình. Từ đó tối ưu hóa các giải pháp triển khai thực hiện các đề án, tiểu đề án.

Đặc biệt tiếp tục rà soát dỡ bỏ, bãi bỏ các chính sách hỗ trợ mang tính bao cấp, làm nảy sinh tư tưởng ỷ lại, trông chờ chính sách, khơi dậy ý thức chủ động vượt khó vươn lên thoát nghèo của người dân.

Chính sách khoán bảo vệ rừng: Thu nhập của người dân còn thấp hơn chuẩn nghèo

Quan tâm tới đối tượng là đồng bào dân tộc thiểu số, đại biểu Triệu Thị Huyền, đoàn Yên Bái, dẫn số liệu báo cáo của Chính phủ cho biết, đồng bào dân tộc thiểu số chỉ chiếm 14,7 % dân số của cả nước nhưng tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số thì chiếm đến 57,1 % số hộ nghèo cả nước.

Nhấn mạnh, khu vực miền núi phía Bắc - nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống là địa bàn có tỷ lệ che phủ rừng cao hơn nhiều so với bình quân chung của cả nước với nhiều khu bảo tồn thiên nhiên, rừng đặc dụng, rừng tự nhiên nhưng tỷ lệ hộ nghèo ở đây cũng cao nhất cả nước. Lý do là thu nhập của một bộ phận người dân nơi đây chủ yếu từ tiền khoán bảo vệ rừng. Trong khi chính sách khoán bảo vệ rừng quy định tại Nghị định 75 năm 2015 thì thu nhập bình quân của 1 hộ 4 người còn thấp hơn mức chuẩn nghèo thu nhập giai đoạn 2021-2025. Đại biểu kiến nghị Chính phủ quan tâm khẩn trương rà soát, điều chỉnh chính sách khoán bảo vệ rừng tại Nghị định số 75 cho phù hợp với tình hình thực tiễn, đồng thời sửa đổi, bổ sung chính sách cho thuê dịch vụ môi trường rừng theo hướng thông thoáng hơn, để đồng bào yên tâm, phấn đấu thoát nghèo và có thể vươn lên làm giàu từ rừng.

Về tách các hộ nghèo không khả năng thoát nghèo, Bộ trưởng cho biết sẽ báo cáo thêm với Quốc hội. Theo tiêu chí hiện nay, có khoảng 160.000 hộ với 608.000 người nghèo; theo chuẩn mới ước có khoảng 400.000 hộ với 1.500.000 người.

Vì vậy, theo tiêu chí này, Chính phủ sẽ nghiên cứu, tiếp tục cân nhắc thời điểm, cách tiến hành để vừa đạt mục tiêu như đại biểu Quốc hội nêu, cũng như kết luận của Ủy ban thường vụ Quốc hội, vừa đảm bảo khả năng ngân sách cân đối trong thời gian thực tế./.